Door: Esther Hulst

Stel je voor dat we elkaar nooit meer aanraken. Dat je geen arm om je schouder krijgt als je verdrietig bent. Dat je geen high fives meer krijgt als er iets fantastisch is bereikt. Dat je geen knuffels meer krijgt van je beste vrienden. Dat we zelfs geen boks meer kunnen geven i.p.v. een hand (want Corona). Baby’s gaan dood als ze niet geknuffeld en gekoesterd worden. Onderzoek wijst dat uit. Ben ondertussen wel heel benieuwd hoe ze dat onderzoek dan doen… Maar dit terzijde. In zo’n wereld wil niemand leven toch?

Ik in ieder geval niet. Een tijdje terug speelden we op een basisschool in Den Haag. Een fijne school met een goede sfeer en een fijn leerklimaat. De voorstelling ging goed en het nagesprek ook, hoewel het pittiger was dan voorheen. We kennen de school al jaren en spelen er veel voorstellingen. Dit jaar was het bij de voorstelling “Blozen voor beginners” een beetje anders dan anders. De leerlingen waren feller, gebruikten veel heftige woorden als aanranding, verkrachting. Veel te grote woorden voor wat er in de voorstelling te zien is. “Blozen voor beginners” gaat over 3 basisscholieren die puberen, verliefd worden, voor het eerst verkering en liefdesverdriet hebben en grenzen stellen. In de voorstelling zie je een date tussen Daan en Fleur. Daan doet enorm zijn best een goeie date te organiseren voor Fleur. Maar onder druk van zijn zusje zoent ie Fleur zomaar op haar mond. De date gaat helemaal mis. In het nagesprek gaan we met de leerlingen in op wat ze hebben gezien en wat voor advies ze de personages zouden geven als het hun beste vrienden zouden zijn.

De meester kwam na afloop naar ons toe. Hij vond de klas ook heftig, heftig over dit soort onderwerpen. Sinds het schandaal bij “The Voice” waren de leerlingen erg bezig met grenzen en seksueel overschrijdend gedrag. Hij, als man in het onderwijs, vond dit lastig vertelde hij. Kon hij leerlingen nog wel aanraken? ‘Aanraken’, als je het zo leest, denk je misschien: waarom moet je ze aanraken? Het is bijna een “besmet” woord geworden. Maar niet elke aanraking is grensoverschrijdend, laat staan seksueel. Het meerendeel van de aanrakingen is dit niet. Denk aan de hand die je geeft om je voor te stellen. De high fives als je klas een doelpunt scoort. De uitgestrekte hand naar iemand die is gestruikeld of een afstapje net niet op komt. Allemaal totaal niet seksueel.

Of wanneer een leerling er steeds doorheen praat. Vanochtend zag ik het weer in de kleuterklas van mijn 4-jarige dochter. Ze beginnen elke dag in de kring. Alle kindjes komen binnen en gaan rustig op een plekje in de kring zitten. Soms duurt dit “wachten” wat langer en beginnen sommige kindjes te wiebelen en zachtjes te kletsen. De juf registreert dit allemaal. Zij is een fantastische kleuterjuf en haar grens is glashelder en met zachte hand. Ze maakt er geen woorden aan vuil als ze de aandacht wil. Ze begint te bewegen met haar handen, praat heel zacht en begint de dag. Soms klets er nog een kindje en dat raakt ze kort aan op de knie of op de rug. Een kort, warm gebaar om tot stilte te manen. Een gebaar dat niemand hoeft te zien behalve de leerling om wie het gaat. In mijn ogen een geweldige manier om een leerling “terecht te wijzen” zonder er de aandacht op te vestigen of te straffen. En het werkt: de leerling registreert de hand, bedenkt in een split second wat er aan de hand kan zijn en beseft dat alle andere kindjes stil zijn. De leerling kijkt de juf aan, glimlacht en luistert. Een enorm effectieve, helpende, warme aanraking.

Terug naar de Haagse meester. Hij merkte dat hij zich beperkt voelde in het lesgeven. Dat hij wel drie keer nadacht over die uitgestoken hand. Of over een troostende schouder voor een kapotte kleuter knie. Ik zei dat ik dit jammer vond. Natuurlijk is het goed dat we ons allemaal meer bewust worden van elkaars grenzen en van grensoverschrijdend gedrag op zich. Daarom spelen we onder andere “Blozen voor beginners”, om leerlingen voor te lichten over dat het goed is om na te denken over wat je wel en niet wilt, dat je je grenzen altijd aan mag geven. Juist ook als iemand er overheen gaat. Dat dit misschien “awkward” is, maar liever ongemakkelijk dan ongewenst!

Maar dat, het bewaken van je grenzen en leren wat je wel en niet wilt, wordt alleen maar moeilijker als aanraken op zich al zo’n moeilijk onderwerp wordt. Als je in je jonge leven op school geen aaien over de bol meer krijgt, alleen nog met woorden wordt getroost als je pijn of verdriet hebt ipv een knuffel of een arm om je schouder, dan leer je ook niet dat dat “normale” aanrakingen zijn. Daardoor leer je ook niet aanvoelen wat grensoverschrijdende aanrakingen zijn of wanneer iemand verkeerde bedoelingen heeft.

Ik was geraakt door het mooie eerlijke gesprek met deze meester. Hij voelde zich veilig genoeg bij ons om te delen waar hij mee zat. En wij voelden ook de vrijheid om met hem van gedachten te wisselen. Ik hoop dat wij (mensen werkzaam in het onderwijs) in gesprek blijven gaan met elkaar over dit onderwerp. Dat we elkaar scherp houden, ervaringen uitwisselen en blijven strijden voor menselijkheid in het onderwijs. Want als we leerlingen niet meer aanraken, verdwijnt er een tool uit de gereedschapskist van docenten. En worden leerlingen alleen nog gestuurd door woorden, waar soms een hand op een schouder een veel effectiever instrument is. De school is een mini-samenleving die de mini-mens opleidt om deel te nemen aan de grote samenleving. Stel je voor dat we elkaar nooit meer aanraken in die mini-samenleving, hoe gaat die grote samenleving er dan uitzien?