Al doende acteert men

Anouk Briefjes

Laatst stond ik op een set met een jonge regisseur. Hij was nog helemaal aan het zoeken hoe hij een acteur moest regisseren. Ik herkende mezelf toen ik het regisseren ook nog moest leren en ik ben nog lang niet uitgeleerd. Hij vertelde exact hoe de acteur iets moest zeggen en iets moest doen. En vervolgens zag hij dat dit niet werkte, omdat het totaal niet aansloot aan de geloofwaardigheid van het spel. Het was sterker geweest om eerst te zien wat een acteur je geeft.

Ik herken het ook bij jonge acteurs op de set. Die willen alles weten: waar moet ik staan, hoe moet ik het zeggen? Terwijl je vak is: dat je dat zelf invult, bedenkt en doet. Dat maakt het acteren leuk. Pas wanneer het niet goed is zal een regisseur je helpen en je sturen. Vaak genoeg zeggen acteurs tegen me dat ze onzeker worden als er niks wordt gezegd door de regisseur na een take. Ik leg dan uit dat je er dan altijd vanuit mag gaan dat je spel goed was.

Wat je op een gegeven moment leert als regisseur of als dramadocent, dat het enorm belangrijk is om te kaderen, maar om daarbinnen heel veel vrijheid te geven. Dan krijg je cadeautjes van je spelers. Als acteur leer je op een gegeven moment dat je jezelf niet afhankelijk moet opstellen. Dat je jouw impulsen moet volgen en vertrouwen op je kennis, gevoel en ervaring.

Het allerleukste vind ik, als ik regisseer, om te ontdekken wat voor speler ik voor me heb. Wat is zijn of haar ingang, hoe haal ik blokkades weg en hoe geef ik iemand de vrijheid om het lef te hebben om alles uit te proberen?

Wat nu goed spelen of regisseren is, is ook cultureel bepaald. Ik weet nog dat ik een paar jaar geleden op een groot theaterfestival speelde in Roemenië. Uit alle werelddelen kwamen daar theater, dans en muziekgroepen optreden. Ik heb daar hele bijzondere voorstellingen gezien, die ik niet zo gauw met voorstellingen in Nederland kon vergelijken.

Een Roemeense theateracteur legde me uit dat theater bij hun grotesk is en absurdistisch. Realistisch spel hoort niet op de theatervloer, daar heb je televisie of film voor. Voor hem was het erg interessant om te zien dat wij dat juist wel deden. Hij had zich nooit gerealiseerd dat het zo ook kon en mooi en leuk kon zijn.

Het is natuurlijk ook een kwestie van smaak. Dat maakt het vak mooi en lastig tegelijk. Ik sprak een actrice die nu toert met een theatervoorstelling. De voorstelling is een zwarte komedie. En ondanks dat dit best duidelijk wordt gemaakt in de poster en tekst, is er één scène waar het of angstvallig stilvalt of mensen moeten schateren van het lachen. Het publiek dat stilvalt vindt het veel te ver gaan. Het was iets wat ze niet hadden verwacht. Toen de actrice deze scène schreef moest ze zelf keihard lachen en dacht: dit kan eigenlijk niet. Ik denk dat ik daarom deze scène nu al leuk vind. Omdat ze dacht dit kan eigenlijk niet en het toch deed.